هوالعزیز
هفته گذشته برنامه گفتگوی ویژه خبری در شبکه ۲ با موضوع انحصار در حوزه داروخانه ها (و البته بعدا واردات و سایر حوزه ها) از صدا و سیما پخش شد۰ در یک طرف گفتگو، دکتر دیناروند به عنوان سکاندار حوزه دارویی کشور و با سابقه اجرایی مشخص و ستودنی بخصوص در عبور از بی ثباتی و بحران بی سابقه بازار دارویی کشور در سال ۱۳۹۲ و در طرف مقابل، ۴ نفر از بخش های مختلف (رسانه، مجلس شورای اسلامی، سندیکای مواد اولیه و شورای رقابت) حضور داشتند۰ انتظار می رفت با توجه به موضوع گفتگو، شاهد فضایی فنی و تخصصی باشیم ولی متاسفانه چنین نشد۰ ذکر مواردی در این زمینه ضروری است:
۱- متاسفانه اخلاق رسانه ای و حرفه ای از سوی مجری برنامه و رییس سندیکای مواد اولیه رعایت نشد و شان جلسه تا حد قابل توجهی پایین آمد۰ ناتوانی مجری برنامه در هدایت و مدیریت فضا بدلیل سوگیری واضح ایشان را باید به عنوان یکی از نقاط ضعف جدی و واضح رسانه ملی در این برنامه دانست۰
۲- انتظار می رفت طرف مقابل دکتر دیناروند از حداقل های ضروری علمی و قانونی موضوع مطلع باشد۰ باعث تاسف است که برخی از شرکت کنندگان برنامه هنوز تفاوت های بازار سلامت و بازار آزاد و الزامات نظام مند بودن حوزه سلامت را ندانسته و بدتر آنکه علاوه بر عدم اشراف بر قوانین حوزه سلامت و دارو، بخش دارو را جزئی از حوزه سلامت و نیازمند مراقبت و کنترل نمی دانند۰
۳- بحث تقویت توان داخلی در تولید محصولات دارویی بخصوص اقلام نیازمند تکنولوژی بالا و در نتیجه کاهش وابستگی به واردات، موضوعی پذیرفته شده بخصوص در کشورهایی همجون کشور عزیزمان با سابقه مشکلات متعدد در تامین داروهای مورد نیاز می باشد۰ از ابزارهای شناخته شده حمایتی، موضوع پتنت، حقوق مالکیت فکری و اعطای دوره انحصار است۰ نظام دارویی کشورمان نیز با اتکا به اجماع نظر قبلی ذینفعان تولید محصول نهایی و رای کمیسیون قانونی، ضمن عدم تعهد و الزام به رعایت پتنت بین المللی در مورد داروهای وارداتی (در جهت حمایت از تولید داخل)، در مقاطعی به داروهای تولید داخل برای دوره زمانی کوتاهی، انحصارهایی اعطا نموده است۰ محدودسازی این موضوع علمی و فنی به صرفاً یک مورد خاص و عدم اشاره به سوابق مشابه، ضوابط و فرآیند مربوطه، نشان از اهداف ناصواب دیگری دارد که بایستی به دقت مورد بررسی و اصلاح قرار گیرد۰
۴- امروزه لزوم ثبت و صدور پروانه های دارویی در جهت تایید، کنترل و پایش ایمنی، کیفیت و کارآیی داروها، امری بدیهی در دنیای کسب و کار و نظام های دارویی قانونمند و کنترل شده است۰ مسیر این کار از طریق شناسنامه دار شدن فرآیند تامین دارو و پاسخگو بودن تامین کنندگان تولیدی و وارداتی رخ می دهد که صد البته نهادهای نظارتی مانند سازمان غذا و دارو در چگونگی شکل گیری این کسب و کار دخالتی نداشته ولی بر پاسخگویی متولیان امر تاکید دارند۰
این پاسخگویی به نسبت سایر کالاها همانند خودرو و تلفن همراه (که بهمین دلیل امروزه تاکید بسیاری بر داشتن نمایندگی های اصیل و واقعی بودن ضمانت های صادره آنها می گردد)، بدلیل تبعات خاص درمانی و سلامتی مستقیم برای مصرف کننده، از حساسیت و ویژگی بالاتری برخوردار بوده و در اغلب موارد بصورت نمایندگی انحصاری تولید کننده در کشور تعریف می شود که این تعریف بر اساس ساز و کار های کسب و کار است نه دخالت و تعیین تکلیف سازمان های نظارتی مثل سازمان غذا و دارو۰
سابقه تلخ و اندوه بار ورود فرآورده های خونی آلوده به کشورمان و معضلات بعدی آن برای برخی بیماران که پس از سال ها هنوز ادامه داشته و بدلیل عدم طی مراحل ثبت، شرکت تولید کننده پاسخگو نبود، گواه بسیار شفاف و مشخص از لزوم پاسخگویی بوده، لذا با استفاده از روش های بدون کنترل که متاسفانه مورد نظر و تاکید برخی افراد بصورت عمدی و یا سهوی است، نمی توان انتظار عملکرد مناسب و شایسته دستگاه نظارتی دارویی را داشت۰
پر واضح است که این گونه رفتار های غیر اخلاقی در رسانه ملی و انظار مردم حاکی از آن است که این افراد، دلسوز نظام دارو و درمان کشور نیستند و مسئولیت اجتماعی خود در حفظ و انسجام نظام دارویی کشور را به ثمن بخس معامله کرده تا اینکه از این طریق بتوانند برای بخشی از محصولات خود در بازار سهمی ایجاد کنند، که یقینا مردم فرهیخته و کارشناسان دلسوخته کشورمان، این گونه رفتار های هنجار شکن را بخوبی به حافظه خود میسپارند و از زشتی آن هرگز آرام نخواهند گرفت.
امید است در آینده ای نزدیک شاهد حرکت در مسیر منطق و منافع جامعه و مردم عزیز کشورمان و طرح و بررسی این قبیل موارد در فضای علمی، تخصصی و حرفه ای بوده و همچنین شاهد آن باشیم که از اهداف، مبانی و استراتژی های متعالی، بصورت ابزاری و در جهت منافع خاص استفاده نشود۰
ان شاءالله
دکتر فرزاد پیرویان
مدیر گروه اقتصاد و مدیریت دارو
دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی